Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (IMF)

Hvað er Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn?

Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (IMF) var stofnaður árið 1944 til að tryggja alþjóðlegt myntsamstarf, koma á stöðugleika í gengi gjaldmiðla og auka lausafjárstöðu á heimsvísu (aðgangur að hörðum gjaldmiðlum). Bandamenn síðari heimsstyrjaldarinnar og önnur samstarfsríki stofnuðu marghliða samtökin til að aðstoða við að styðja við gjaldmiðla og viðskiptaflæði eftir stríðið.

Hvað gerir AGS?

Megintilgangur Alþjóðagjaldeyrissjóðsins er að tryggja stöðugleika alþjóðlega peningakerfisins — kerfi gengis og alþjóðlegra greiðslna sem gerir löndum (og þegnum þeirra) kleift að eiga viðskipti sín á milli. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn sinnir hlutverki sínu á eftirfarandi þremur grundvallarleiðum:

Eftirlit: Formlegt endurskoðunarkerfi fylgist með fjármála- og efnahagsstefnu aðildarlandanna. Endurskoðunarkerfið býður einnig upp á bæði þjóðhagslega og fjármálastefnuráðgjöf.
Getuþróun: Hagnýtum stuðningi og þjálfun er aðallega beint að lágtekju- og millitekjulöndum til að hjálpa þeim að bæta efnahag sinn.
Útlán: Sjóðurinn veitir lán til aðildarríkja sem eiga í erfiðleikum með að standa við alþjóðlegar skuldbindingar sínar. Stundum er boðið upp á fjárhagsaðstoð sem björgunaraðstoð gegn því að framfylgja sérstökum skilyrðum Alþjóðagjaldeyrissjóðsins sem ætlað er að skila stöðugleika í ríkisfjármálum og endurheimta vöxt. Þekktar sem „skipulagsaðlögun“, hafa skilyrði Alþjóðagjaldeyrissjóðsins falið í sér að koma jafnvægi á fjárlög, binda enda á ríkisstyrki, einkavæða ríkisfyrirtæki, auka frelsi í viðskipta- og gjaldeyrisstefnu og fjarlægja hindranir fyrir erlenda fjárfestingu og fjármagnsflæði.

Hefur verkefni Alþjóðagjaldeyrissjóðsins breyst?

Frá því í október 2019 hefur Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn verið undir forystu Kristalina Georgieva, framkvæmdastjóra, sem er innfæddur maður frá Búlgaríu. Umboð sjóðsins var uppfært árið 2012 til að ná yfir öll málefni þjóðhags- og fjármálageirans sem snerta alþjóðlegan stöðugleika. Aukið verkefni Alþjóðagjaldeyrissjóðsins felur í sér eftirfarandi markmið:

Að efla alþjóðlegt myntsamstarf
Að tryggja fjármálastöðugleika
Að auðvelda alþjóðaviðskipti
Stuðla að mikilli atvinnu og sjálfbærum hagvexti
Að draga úr fátækt um allan heim

Hefur AGS áhrif á daglegt líf mitt?

Svarið við þessari spurningu fer eftir heimilisfangi þínu. Ef þú býrð í Bandaríkjunum, Bretlandi eða Þýskalandi, til dæmis, er Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn að mestu ósýnilegur í daglegu lífi þínu vegna þess að efnahagur lands þíns er almennt heilbrigt. Aftur á móti hefur Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn veruleg áhrif á daglegt líf borgara í Úkraínu, Gambíu og Líberíu (meðal annarra) vegna þess að hann stjórnar lánum til þessara landa og vinnur að því að aðstoða þau við að bæta hagkerfi þeirra sem eru í erfiðleikum.

Hefur AGS áhrif á markaði?

AGS hefur áhrif á markaði að því leyti að áætlanir hans eru hannaðar til að koma í veg fyrir efnahagslegan óstöðugleika, svo sem skuldakreppuna sem hafði áhrif á Grikkland, Portúgal, Írland og Ísland frá og með 2010. Aðgerðir AGS til að þróa og styðja við heilbrigð hagkerfi um allan heim stuðla að stöðugum og heilbrigðum mörkuðum.

Hvaða samtök eru lík AGS?

Einnig þekktur sem sjóðurinn, Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn er einn af hópi alþjóðlegra efnahagsstofnana þar á meðal eftirfarandi (meðal margra annarra):

Alþjóðabankinn
Alþjóðaviðskiptastofnunin (WTO)
Efnahags- og framfarastofnunin (OECD)
World Economic Forum (WEF)

Hvernig eru IMF og Alþjóðabankinn tengd?

Báðar stofnanirnar voru stofnaðar á Bretton Woods ráðstefnunni og þær hafa verkefni til viðbótar. Alþjóðabankinn leitast við að draga úr fátækt og auka sameiginlega velmegun í þróunarlöndunum á meðan AGS kemur á stöðugleika í alþjóðlega peningakerfinu og hefur eftirlit með gjaldmiðlum heimsins. Alþjóðabankinn veitir ríkisstjórnum fjármögnun, stefnuráðgjöf og tækniaðstoð og veitir áætlanir til að styrkja einkageirann í þróunarlöndum. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn fylgist með efnahagslífinu bæði á heimsvísu og í aðildarlöndum, lánar til landa sem eiga í erfiðleikum með greiðslujöfnuð og býður félagsmönnum hagnýta aðstoð. Lönd verða fyrst að ganga í Alþjóðagjaldeyrissjóðinn til að eiga rétt á aðild að Alþjóðabankanum.

Hver stofnaði AGS?

Tvíburastofnanir AGS og Alþjóðabankans fæddust 1. júlí 1944 þegar seinni heimsstyrjöldin geisaði í Evrópu og Kyrrahafinu. Fulltrúar frá 44 þjóðum komu saman í Bandaríkjunum á hinu afskekkta Mount Washington hóteli í Bretton Woods, New Hampshire. Tilgangur þeirra var að koma sér saman um efnahagskerfi og alþjóðlega fjármálasamvinnu, með það sameiginlega markmið að hjálpa löndum að jafna sig eftir eyðileggingu stríðsins og hlúa að langtíma hagvexti á heimsvísu. Formlega þekkt sem Peningamála- og fjármálaráðstefna Sameinuðu þjóðanna, er þessi samkoma almennt nefnd annaðhvort Bretton Woods eða Bretton Woods ráðstefnan.

Alþjóðlegu fulltrúarnir voru einnig hvattir til meira en eyðileggingarinnar af völdum seinni heimsstyrjaldarinnar. Þeir vildu koma í veg fyrir endurnýjun gjaldeyrishernaðar sem hjálpaði til við að hrinda af stað kreppunni miklu árið 1929. Alþjóðlegir efnahagsfulltrúar, þar á meðal Henry Morganthau Jr. og John Maynard Keynes, reyndu að skapa nýjar stofnanir sem myndu hvetja til sjálfbærs hagvaxtar, stuðla að hærri lífskjörum , og draga úr fátækt. Eins og eitt skref í átt að innleiðingu gjaldmiðilsstöðugleika, voru 44 stofnlöndin sem undirrituð voru skylduð til að tengja gjaldmiðla sína við Bandaríkjadal, sem á þeim tíma var studdur af gullfótlinum.

Bandaríkin, með aðstoð Bretlands, þróuðu fyrstu áætlanir fyrir AGS. Aðrir virkir þátttakendur hjá Bretton Woods voru Mexíkó, Chile, Brasilía, Rússland, Belgía, Holland, fyrrum Tékkóslóvakía, Pólland, Kanada, Kína og Indland.

Hver fjármagnar AGS?

AGS starfar sem samvinnufélag sem er fjármagnað af, stjórnað af og ábyrgt gagnvart 190 aðildarlöndum sínum (af alls 195 löndum heimsins). Bandaríkin eru stærsti þátttakandi í og hluthafi í sjóðnum. Fjármálaráðuneytið leiðir þátttöku Bandaríkjanna í Alþjóðagjaldeyrissjóðnum, þar sem fjármálaráðherra starfar sem seðlabankastjóri Bandaríkjanna hjá AGS. Framkvæmdastjóri Alþjóðagjaldeyrissjóðsins í Bandaríkjunum er einn af 24 stjórnarmönnum sem fara með atkvæðisrétt yfir stefnumótandi stefnu stofnunarinnar.

Með aðsetur í Washington, DC, fær AGS fé (kallað kvótaáskrift) frá 190 aðildarríkjum sínum. Félagsmenn greiða eftir stærð hagkerfis síns, með atkvæðisrétt miðað við kvóta hvers félagsmanns. Sérstök dráttarréttindi (SDR) eru reiknieiningar Alþjóðagjaldeyrissjóðsins og SDR er metið miðað við körfu með fimm gjaldmiðlum: Bandaríkjadal, evru, japanskt jen, kínverska RMB eða júan og breska sterlingspundið. AGS hefur umsjón með úthlutun upp á um 650 milljarða Bandaríkjadala.

Hefur Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn gagnrýni?

Vegna þess að lán hans eða björgun fylgja ýmsum skilyrðum er Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn berskjaldaður fyrir gagnrýni frá tveimur herbúðum: þeim sem telja lánaskilyrði hans of erfið og þeir sem segja sömu skilyrði of veik. Gagnrýnendur Alþjóðagjaldeyrissjóðsins hafa komið fram meðal hnattræna suðurríkjanna og annarra óvestrænna landa og menningarheima.

Seint á tíunda áratugnum einbeitti gagnrýnandi Walden Bello sér að áætlunum AGS og Alþjóðabankans um „skipulagsaðlögun“. Jafnvel meira en 20 árum síðar eru málefnin sem Bello vakti upp enn viðeigandi, sérstaklega á tímum alþjóðlegrar efnahagsþrenginga eins og kreppunnar mikla (2008–2009) og COVID-19 heimsfaraldursins.

Í bók sinni Globalization and Its Discontents sagði Nóbelsverðlaunahagfræðingurinn Joseph Stiglitz sjóðinn sökudólg í misheppnuðum þróunarstefnu sem sett var á í sumum af fátækustu löndum heims. Hann hélt því fram að efnahagslegar umbætur eins og aðhald í ríkisfjármálum, háir vextir, frelsi í viðskiptum, einkavæðingu og opnir fjármagnsmarkaðir hafi oft verið gagnkvæmt fyrir hagkerfi lántakenda og hrikalegt fyrir íbúa heimamanna.

Þessar efnahagsumbætur hafa einnig verið kallaðar of metnaðarfullar og uppáþrengjandi. Að lokum hafa sumir fullyrt að inngrip Alþjóðagjaldeyrissjóðsins geti endað með því að auka fátækt, auka efnahagslegan ójöfnuð og jafnvel skapa ósjálfstæði.

Er AGS að vinna að alþjóðlegum vandamálum nútímans?

Auk þess að innleiða aukið umboð árið 2012 hefur Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn áætlanir sem taka á fjárhagslegum og efnahagslegum þáttum eftirfarandi alþjóðlegra áskorana:

Loftslagsbreytingar
Lánamál ríkisins
Ójöfnuður í tekjum
Efnahagslegt jafnrétti kynjanna
Heimilisofbeldi
Efnahagsleg áhrif sjálfvirkni
COVID-19 og lýðheilsa almennt

Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hefur einnig tekið þátt í þróun í kringum dulritunareignir og vaxandi dulritunarvistkerfi. Margar dulritunarstofnanir skortir sterka rekstrar-, stjórnarhætti og áhættuaðferðir; eftir því sem dulmálseignir verða almennari, munu hugsanlegar afleiðingar fyrir hagkerfið víðar aukast.

Hápunktar

Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn safnar gríðarlegu magni af gögnum um þjóðarhagkerfi, alþjóðaviðskipti og alþjóðlegt hagkerfi samanlagt og gefur fram efnahagsspár.
Hlutverk Alþjóðagjaldeyrissjóðsins er að stuðla að alþjóðlegum hagvexti og fjármálastöðugleika, hvetja til alþjóðaviðskipta og draga úr fátækt um allan heim.
Eitt mikilvægasta hlutverk Alþjóðagjaldeyrissjóðsins er að veita lán til landa sem búa við efnahagsvanda til að koma í veg fyrir eða draga úr fjármálakreppum.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn var upphaflega stofnaður árið 1945 sem hluti af Bretton Woods samningnum, þar sem reynt var að hvetja til alþjóðlegrar fjármálasamvinnu með því að innleiða kerfi breytanlegra gjaldmiðla á föstu gengi.

Algengar spurningar

Hvar fær IMF peningana sína?

AGS fær peningana sína í gegnum kvóta og áskriftir frá aðildarlöndum sínum. Þessi framlög eru byggð á stærð hagkerfis landsins, sem gerir Bandaríkin, með stærsta hagkerfi heims, að stærsta framlaginu.

Hver er munurinn á Alþjóðagjaldeyrissjóðnum og Alþjóðabankanum?

Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn einbeitir sér fyrst og fremst að stöðugleika alþjóðlega peningakerfisins og eftirliti með gjaldmiðlum heimsins. Markmið Alþjóðabankans er að draga úr fátækt um allan heim og styrkja lág- og millistéttarfólk.

Hversu háir eru AGS styrkirnir?

AGS styrkir eru veittir til góðgerðarmála í Washington DC og aðildarlöndum. Styrkjunum er ætlað að efla efnahagslegt sjálfstæði með menntun og efnahagslegri þróun." Meðalstyrkur er $15.000.