efnahagslegt áfall
Hvað er efnahagslegt áfall?
Efnahagslegt áfall vísar til hvers kyns breytinga á grundvallar þjóðhagsstærðum eða samböndum sem hafa veruleg áhrif á þjóðhagslegar niðurstöður og mælikvarða á efnahagslega frammistöðu, svo sem atvinnuleysi, neyslu og verðbólgu. Áföll eru oft ófyrirsjáanleg og eru yfirleitt afleiðing atburða sem talið er að séu utan við hæfi eðlilegra viðskipta.
Efnahagsáföll hafa víðtæk og varanleg áhrif á hagkerfið og samkvæmt raunverulegum hagsveiflukenningum (RBC) eru þær taldar vera undirrót samdráttar og hagsveiflu.
Að skilja efnahagsleg áföll
Efnahagsleg áföll má flokka þannig að þau hafi fyrst og fremst áhrif á hagkerfið annað hvort í gegnum framboðs- eða eftirspurnarhliðina. Þeir geta einnig verið flokkaðir eftir uppruna þeirra innan eða áhrifum á ákveðinn geira hagkerfisins. Að lokum geta áföll talist annaðhvort raunveruleg eða nafnverð áföll, eftir því hvort þau stafa af breytingum á raunumsvifum í efnahagslífinu eða breytingum á nafnverði fjármálastærða.
Vegna þess að markaðir og atvinnugreinar eru samtengdar í hagkerfinu geta stór áföll fyrir annað hvort framboð eða eftirspurn í hvaða geira hagkerfisins sem er, haft víðtæk þjóðhagsleg áhrif. Efnahagsleg áföll geta verið jákvæð (hjálpleg) eða neikvæð (skaðleg) hagkerfinu, þó að mestu leyti hafa hagfræðingar og venjulegt fólk meiri áhyggjur af neikvæðum áföllum.
Tegundir efnahagslegra áfalla
Framboðshögg
Framboðsáfall er atburður sem gerir framleiðslu í hagkerfinu erfiðari, kostnaðarsamari eða ómögulegur fyrir að minnsta kosti sumar atvinnugreinar. Hækkun á kostnaði við mikilvægar vörur eins og olíu getur valdið því að eldsneytisverð hækkar upp úr öllu valdi, sem gerir það dýrt í notkun í viðskiptalegum tilgangi.
Náttúruhamfarir eða veðuratburðir, eins og fellibylir, flóð eða stórir jarðskjálftar, geta líka valdið birgðaáföllum, sem og atburðir af mannavöldum eins og stríð eða stór hryðjuverkaatvik. Hagfræðingar vísa stundum til flestra áfalla á framboðshliðinni sem „tæknileg áföll“.
Eftirspurnaráföll
Eftirspurnaráföll verða þegar skyndileg og töluverð breyting verður á mynstri einkaútgjalda, annað hvort í formi neysluútgjalda frá neytendum eða fjárfestingarútgjalda frá fyrirtækjum. Efnahagsleg samdráttur í hagkerfinu á stórum útflutningsmarkaði getur skapað neikvætt áfall fyrir fjárfestingu atvinnulífsins, sérstaklega í útflutningsgreinum.
Hrun hlutabréfa eða íbúðaverðs getur valdið neikvæðu eftirspurnaráfalli þar sem heimilin bregðast við auðæfum með því að skera verulega niður í neysluútgjöldum. Framboðsáföll á neysluvöru með óteygjanlegri eftirspurn í verði,. svo sem matvæli og orku, geta einnig leitt til eftirspurnaráfalls með því að draga úr rauntekjum neytenda. Hagfræðingar vísa stundum til eftirspurnaráfalla sem „ótæknilegra áfalla“.
Fjárhagsleg áföll
Fjárhagslegt áfall er áfall sem stafar af fjármálageiranum í hagkerfinu. Vegna þess að nútíma hagkerfi eru svo djúpt háð flæði lausafjár og lánsfjár til að fjármagna eðlilega starfsemi og launaskrá, geta fjárhagsleg áföll haft áhrif á allar atvinnugreinar í hagkerfinu.
Hrun á hlutabréfamarkaði, lausafjárkreppa í bankakerfinu, ófyrirsjáanlegar breytingar á peningastefnunni eða hröð gengisfelling gjaldmiðils væru dæmi um fjármálaáföll. Fjárhagsleg áföll eru helsta form nafnáfalla, þó að áhrif þeirra geti greinilega haft alvarleg áhrif á raunverulega efnahagsstarfsemi.
Stefnuáföll
Stefnuáföll eru breytingar á stefnu stjórnvalda sem hafa mikil efnahagsleg áhrif. Efnahagsleg áhrif stefnuáfalls gætu jafnvel verið markmið stjórnvalda. Það gæti verið væntanleg aukaverkun eða algjörlega óviljandi afleiðing líka.
Ríkisfjármálastefnan er í raun vísvitandi efnahagseftirspurnaráfall, jákvætt eða neikvætt, sem ætlað er að jafna út heildareftirspurn með tímanum. Álagning tolla og annarra viðskiptahindrana getur skapað jákvætt áfall fyrir innlendan iðnað en neikvæð áfall fyrir innlenda neytendur. Stundum getur jafnvel hugsanleg stefnubreyting eða aukin óvissa um framtíðarstefnu skapað efnahagslegt áfall fyrir eða án raunverulegrar stefnubreytingar.
Tækniáföll
Tækniáfall stafar af tækniþróun sem hefur áhrif á framleiðni. Innleiðing tölvu- og internettækni og framleiðniaukning sem af því leiðir í mörgum mismunandi störfum er dæmi um jákvætt tækniáfall.
Hagfræðingar nota hugtakið tækni gjarnan í mun víðari merkingu þannig að mörg af ofangreindum dæmum um efnahagsáföll, svo sem hækkun á orkuverði, myndu einnig falla undir tækniáföll. Hins vegar vísar fólk líka oft til áfalla sem eru sérstaklega upprunnin í tæknigeiranum sem tækniáföll.
##Hápunktar
Vegna þess að þau eru tengd geta áhrif áfalla farið í gegnum hagkerfið á marga markaði og haft mikil þjóðhagsleg áhrif, með góðu eða illu.
Efnahagsáföll eru tilviljunarkenndir, ófyrirsjáanlegir atburðir sem hafa víðtæk áhrif á hagkerfið og orsakast af hlutum sem eru utan gildissviðs hagfræðilíkana.
Efnahagsleg áföll má flokka eftir því í hvaða atvinnulífi þau koma eða hvort þau hafa fyrst og fremst áhrif á annað hvort framboð eða eftirspurn.
