통계 학적으로 유의
ν΅κ³μ μ μμ±μ΄λ 무μμ λκΉ?
ν΅κ³μ μ μμ±μ κ΄μ°°λ λ°μ΄ν° μ§ν©μ΄ μ°μ°μ κ²°κ³Όκ° μλλΌ νΉμ μμΈμ κΈ°μΈν μ μλ€λ μ£Όμ₯μ λνλ λλ€. ν΅κ³μ μ€μμ±μ κ²½μ , κΈμ΅,. ν¬μ,. μν, 물리ν λ° μλ¬Όνκ³Ό κ°μ΄ λ°μ΄ν° λ° μ°κ΅¬ λΆμμ ν¬κ² μμ‘΄νλ νλ¬Έ λΆμΌ λλ μ€λ¬΄μμκ² μ€μν©λλ€ .
ν΅κ³μ μ μμ±μ κ°νκ±°λ μ½νλ€κ³ κ°μ£Όλ μ μμ΅λλ€. λ°μ΄ν° μΈνΈλ₯Ό λΆμνκ³ νλ μ΄μμ λ³μκ° κ²°κ³Όμ μν₯μ λ―ΈμΉλμ§ μ¬λΆλ₯Ό μλ³νκΈ° μν΄ νμν ν μ€νΈλ₯Ό μνν λ κ°λ ₯ν ν΅κ³μ μ μμ±μ κ²°κ³Όκ° μ€μ μ΄λ©° μ΄μ΄λ μ°μ°μ μν κ²μ΄ μλλΌλ μ¬μ€μ λ·λ°μΉ¨νλ λ° λμμ΄ λ©λλ€. κ°λ¨ν λ§ν΄μ p-κ°μ΄ μμΌλ©΄ κ²°κ³Όκ° λ μ λ’°ν μ μλ κ²μΌλ‘ κ°μ£Όλ©λλ€.
μ°κ΅¬μλ€μ μΌλ°μ μΌλ‘ λͺ¨μ§λ¨ μμ²΄κ° μλλΌ λ ν° λͺ¨μ§λ¨μ νλ³ΈμΌλ‘ μμ νκΈ° λλ¬Έμ ν΅κ³μ μ μμ± ν μ€νΈμμ λ¬Έμ κ° λ°μν©λλ€. κ²°κ³Όμ μΌλ‘ νλ³Έμ λͺ¨μ§λ¨μ λνν΄μΌ νλ―λ‘ νλ³Έμ ν¬ν¨λ λ°μ΄ν°κ° μ΄λ€ μμΌλ‘λ νΈν₯λμ΄μλ μ λ©λλ€. κ²½μ νμ ν¬ν¨ν λλΆλΆμ κ³Όνμμ κ²°κ³Όμ μ λ’° μμ€μ΄ 95%(λλ λλ‘λ 99%)μΈ κ²½μ° κ²°κ³Όκ° ν΅κ³μ μΌλ‘ μ μν κ²μΌλ‘ κ°μ£Όλ μ μμ΅λλ€.
ν΅κ³μ μλ―Έ μ΄ν΄νκΈ°
ν΅κ³μ μ μμ± κ³μ°(μ μμ± ν μ€νΈ)μλ μ΄λ μ λμ μ€μ°¨κ° μμ΅λλ€. λ°μ΄ν°κ° κ°ν κ΄κ³λ₯Ό κ°μ§κ³ μλ κ²μ²λΌ 보μ΄λλΌλ μ°κ΅¬μλ 무μμ μ°μ°μ΄λ μνλ§ μ€λ₯ λ‘ μΈν΄ λͺ λ°±ν μκ΄ κ΄κ³κ° λ°μνμ κ°λ₯μ±μ μ€λͺ ν΄μΌ ν©λλ€.
νλ³Έ ν¬κΈ°λ νλ³Έμ΄ ν΄μλ‘ ν‘μΆ©μ΄ λ°μνκΈ° μ½λ€λ μ μμ ν΅κ³μ μΌλ‘ μ€μν μμμ λλ€. 무μμλ‘ μ νν λν μν λ§ μ μμ± ν μ€νΈμ μ¬μ©ν΄μΌ ν©λλ€. μ¬κ±΄μ΄ ν΅κ³μ μΌλ‘ μ μ νμ§ μ¬λΆλ₯Ό μμ©ν μ μλ μμ€μ μ μ μμ€μ΄λΌκ³ ν©λλ€.
μ°κ΅¬μμ p-κ° μ΄λΌκ³ νλ μΈ‘μ κ° μ μ¬μ©νμ¬ ν΅κ³μ μ μμ±μ κ²°μ ν©λλ€. p-κ°μ΄ μ μ μμ€ μλλ‘ λ¨μ΄μ§λ©΄ κ²°κ³Όκ° ν΅κ³μ μΌλ‘ μ μν κ²μ λλ€. p-κ°μ λ°μ΄ν° μνμ νκ· λ° νμ€ νΈμ°¨μ ν¨μμ λλ€.
p-κ°μ μ£Όμ΄μ§ ν΅κ³μ κ²°κ³Όκ° λ°μν νλ₯ μ λνλ΄λ©°, νλ₯ λ§ κ²°κ³Όμ μ± μμ΄ μλ€κ³ κ°μ ν©λλ€. μ΄ νλ₯ μ΄ μμΌλ©΄ μ°κ΅¬μλ κ΄μ°°λ λ°μ΄ν°μ λν΄ λ€λ₯Έ μμΈμ΄ μμΈμΌ μ μλ€λ κ²°λ‘ μ λ΄λ¦΄ μ μμ΅λλ€.
1μμ μ μ μμ€μ λΊ κ°μΌλ‘ κ³μ°λλ μ μ μμ€μ λ°λκ° μ λ’° μμ€μ λλ€. ν΅κ³μ κ²°κ³Όκ° μ°μ°μ΄λ νλ³Έμ€μ°¨μ μν΄ λ°μνμ§ μμλ€λ μ λ’°μ μ λλ₯Ό λνλΈλ€. λ§μ ν΅κ³ ν μ€νΈμμ κ΄μ΅μ μ λ’° μμ€μ 95%μ΄λ©°, μ΄λ 5%μ κ΄μ΅μ μ μ μμ€ λλ p-κ°μΌλ‘ μ΄μ΄μ§λλ€.
"P-hacking"μ ν΅κ³μ μΌλ‘ μ μλ―Έν κ²°κ³Όλ₯Ό μ°ΎκΈ° μν΄ λ€μν λ°μ΄ν° μΈνΈλ₯Ό μ² μ νκ² λΉκ΅νλ νμμ λλ€. μ°κ΅¬μλ€μ λΆμ μ μΈ κ²°κ³Όκ° μλ μ 리ν κ²°κ³Όλ§ λ³΄κ³ νκΈ° λλ¬Έμ λ³΄κ³ νΈν₯ μ΄ μμ μ μμ΅λλ€.
νΉλ³ κ³ λ € μ¬ν
ν΅κ³μ μ€μμ±μ΄ νμ μ€μ§μ μΈ μλ―Έλ₯Ό λνλ΄λ κ²μ μλλ―λ‘ κ²°κ³Όλ₯Ό μ€μ λΉμ¦λμ€ μν©μ μ μ©ν μ μμ΅λλ€. λν μ°κ΅¬μκ° κ²°κ³Όλ₯Ό λ³΄κ³ ν λ μΈμ΄λ₯Ό μ£Όμ κΉκ² μ¬μ©νμ§ μμΌλ©΄ ν΅κ³μ μ μμ±μ΄ μλͺ» ν΄μλ μ μμ΅λλ€. κ²°κ³Όκ° ν΅κ³μ μΌλ‘ μ μλ―Ένλ€λ μ¬μ€μ΄ κ·Έκ²μ΄ μ°μ°μ κ²°κ³Όκ° μλλλ€λ κ²μ μλ―Ένλ κ²μ μλλ©° λ¨μ§ κ·Έλ΄ κ°λ₯μ±μ΄ μ λ€λ κ²μ λλ€.
λ λ°μ΄ν° κ³μ΄μ΄ μλ‘ κ°ν μκ΄ κ΄κ³λ₯Ό κ°κ³ μλ€κ³ ν΄μ μΈκ³Ό κ΄κ³λ₯Ό μλ―Ένμ§λ μμ΅λλ€. μλ₯Ό λ€μ΄, λ°°μ° Nicolas Cageκ° μ£Όμ°μ 맑μ μνμ μλ μμμ₯μμ μ¬κ³ λ‘ μ΅μ¬ν μμ λ§€μ° λμ μκ΄κ΄κ³κ° μμ΅λλ€. κ·Έλ¬λ μ΄λ‘ μ μΈ μΈκ³Όκ΄κ³ μ£Όμ₯μ΄ μκΈ° λλ¬Έμ μ΄ μκ΄κ΄κ³λ κ±°μ§ μ λλ€.
ν΅κ³μ μ μμ±κ³Ό ν¨κ» λ°μν μ μλ λ λ€λ₯Έ λ¬Έμ λ κ³Όκ±° λ°μ΄ν°μ ν΄λΉ λ°μ΄ν°μ κ²°κ³Όκ° ν΅κ³μ μΌλ‘ μ μλ―Ένμ§ μ¬λΆμ κ΄κ³μμ΄ μ§ν μ€μΈ λλ λ―Έλμ μν©μ λ°μνμ§ μμ μ μλ€λ κ²μ λλ€. ν¬μμμ μ΄λ μκ΄κ΄κ³κ° λ³νκ³ λ³μκ° νμμ κ°μ΄ μνΈ μμ©νμ§ μκΈ° λλ¬Έμ κΈμ΅ μκΈ° μκΈ°μ 무λμ§λ κ°κ²© λͺ¨λΈλ‘ λνλ μ μμ΅λλ€. ν΅κ³μ μ€μμ±μ λν ν¬μμκ° ν μμ° κ°κ²© μ± μ λͺ¨λΈμ΄ λ€λ₯Έ κ²λ³΄λ€ λμμ§ μ¬λΆλ₯Ό μλ³νλ λ° λμμ΄ λ μ μμ΅λλ€.
ν΅κ³μ μ μμ± κ²μ μ μ ν
μνλλ μ°κ΅¬μ λ°λΌ μ¬λ¬ μ νμ μ μμ± κ²μ μ΄ μ¬μ©λ©λλ€. μλ₯Ό λ€μ΄, νκ· , λΆμ°, λΉμ¨, μ λλ μμ΄ μλ λ°μ΄ν° λλ λ€λ₯Έ λ°μ΄ν° λΆν¬μ λν΄ λ€μν ν¬κΈ°μ νλ, λ λλ κ·Έ μ΄μμ λ°μ΄ν° μνμ λν΄ κ²μ μ μ¬μ©ν μ μμ΅λλ€.
λν μ¬μ© κ°λ₯ν λ°μ΄ν° μ νμ λ°λΌ μ μμ± ν μ€νΈμ λν λ€μν μ κ·Ό λ°©μμ΄ μμ΅λλ€. Ronald Fisherλ κ°μ₯ μ μ°ν μ κ·Ό λ°©μ μ€ νλλ₯Ό 곡μννκ³ p < 0.05μμ μ μμ±μ λν νμ€μ μ€μ ν κ²μΌλ‘ μλ €μ Έ μμ΅λλ€. λλΆλΆμ μμ μ λ°μ΄ν°κ° μ΄λ―Έ μμ§λ νμ μνν μ μκΈ° λλ¬Έμ μ΄ λ°©λ²μ λ¨κΈ° λλ μμ μ°κ΅¬ νλ‘μ νΈμ λ리 μ¬μ©λ©λλ€.
Fisherμ λ°©λ²μ κΈ°λ°μΌλ‘ νκΈ° μν΄ Jerzy Neymanκ³Ό Egon Pearsonμ κ²°κ΅ λμμ μΈ μ κ·Ό λ°©μμ κ°λ°νκ² λμμ΅λλ€. μ΄ λ°©λ²μ λ°μ΄ν°λ₯Ό μμ§νκΈ° μ μ λ λ§μ μμ μ μνν΄μΌ νμ§λ§ μ°κ΅¬μκ° μλͺ»λ κ²°λ‘ μ λλ¬ν κ°λ₯μ±μ μ μ΄νλ λ°©μμΌλ‘ μ°κ΅¬λ₯Ό μ€κ³ν μ μμ΅λλ€.
κ·λ¬΄ κ°μ€ ν μ€νΈ
ν΅κ³μ μ μμ±μ μ°κ΅¬μκ° λ€λ₯Έ μ€λͺ μ κ±°λΆν¨μΌλ‘μ¨ μμ μ μ΄λ‘ μ λ·λ°μΉ¨νλ €κ³ μλνλ κ·λ¬΄ κ°μ€ ν μ€νΈμμ μ¬μ©λ©λλ€. μ΄ λ°©λ²μ λλλ‘ μλͺ» μ΄ν΄λμ§λ§ μν, μ¬λ¦¬ν λ° κΈ°ν λΆμΌμμ κ°μ₯ λ리 μ¬μ©λλ λ°μ΄ν° ν μ€νΈ λ°©λ²μ λλ€.
κ°μ₯ μΌλ°μ μΈ κ·λ¬΄ κ°μ€μ ν΄λΉ 맀κ°λ³μκ° 0κ³Ό κ°λ€λ κ²μ λλ€(μΌλ°μ μΌλ‘ λ³μκ° κ΄μ¬ κ²°κ³Όμ 0 μν₯μ λ―ΈμΉλ€λ κ²μ λνλ). μ°κ΅¬μκ° 95% μ΄μμ μ λ’°λλ‘ κ·λ¬΄ κ°μ€μ κΈ°κ°νλ©΄ κ΄μ°°λ κ΄κ³κ° ν΅κ³μ μΌλ‘ μ μνλ€κ³ μ£Όμ₯ν μ μμ΅λλ€. κ·λ¬΄ κ°μ€μ λ μ΄μμ λ체 μΉλ£μ λν ν¨κ³Όμ λλ±μ±μ λν΄ ν μ€νΈν μλ μμ΅λλ€.
λμ€μ μΈ μ€ν΄μ λ¬λ¦¬ λμ μμ€μ ν΅κ³μ μ μμ±μ κ°μ€μ΄ μ°ΈμΈμ§ κ±°μ§μΈμ§λ₯Ό μ¦λͺ ν μ μμ΅λλ€. μ€μ λ‘ ν΅κ³μ μ μμ±μ κ·λ¬΄ κ°μ€μ΄ μ°Έμ΄λΌκ³ κ°μ ν λ κ΄μ°°λ κ²°κ³Όκ° λ°μνμ κ°λ₯μ±μ μΈ‘μ ν©λλ€.
λ§€μ° λμ μμ€μ ν΅κ³μ μ μμ±μ΄ 무μΈκ°λ₯Ό κ²°μ½ μ¦λͺ ν μ μλλΌλ κ·λ¬΄ κ°μ€μ κ±°λΆλ κΈ°μ‘΄ κ°μ€μ λ·λ°μΉ¨ν λΏμ λλ€. λ°λ©΄μ κ·λ¬΄κ°μ€μ κΈ°κ°νμ§ λͺ»νλ κ²μ μ’ μ’ κ°μ€μ κΈ°κ°νλ κ·Όκ±°κ° λ©λλ€.
λν ν¨κ³Όλ ν΅κ³μ μΌλ‘ μ μν μ μμ§λ§ μν₯μ λ§€μ° μμ΅λλ€. μλ₯Ό λ€μ΄, νμ₯μ€μ 2κ²Ή νμ₯μ§λ₯Ό μ¬μ©νλ νμ¬μ μ§μ μμ°μ±μ΄ λ λλ€λ κ²μ ν΅κ³μ μΌλ‘ μ μν μ μμ§λ§ κ° μ§μμ μ λ μμ°μ± ν₯μμ λ―Έλ―Έν κ°λ₯μ±μ΄ λμ΅λλ€.
μμ β2022λ 5μ 15μΌ: μ΄ λ¬Έμλ μ μμ± ν μ€νΈμ μ μ¬μ μ€λ₯λ₯Ό κ°μ‘°νκΈ° μν΄ νΈμ§λμμ΅λλ€.
##νμ΄λΌμ΄νΈ
ν΅κ³μ μ μμ±μ΄λ ν μ€νΈ λλ μ€νμ ν΅ν΄ μμ±λ λ°μ΄ν°μ κ²°κ³Όκ° νΉμ μμΈμ κΈ°μΈν κ°λ₯μ±μ΄ λλ€λ μ£Όμ₯μ μλ―Έν©λλ€.
ν΅κ³μ μ μμ±μ κ³μ°μ μ΄λ μ λ μ€μ°¨κ° μμ μ μμ΅λλ€.
λμ μμ€μ ν΅κ³μ μ μμ±μ κ΄μ°°λ κ΄κ³κ° μ°μ°μ μν κ²μ΄ μλ κ°λ₯μ±μ΄ μμμ λνλ λλ€.
μννλ μ°κ΅¬μ λ°λΌ μ¬λ¬ μ νμ μ μμ± κ²μ μ΄ μ¬μ©λ©λλ€.
μ°κ΅¬μκ° κ²°κ³Όλ₯Ό λ³΄κ³ ν λ μΈμ΄λ₯Ό μ£Όμ κΉκ² μ¬μ©νμ§ μμΌλ©΄ ν΅κ³μ μ μμ±μ΄ μλͺ» ν΄μλ μ μμ΅λλ€.