Klassísk vaxtarkenning
Hvað er klassísk vaxtarkenning?
Klassísk vaxtarkenning er nútímaflokkur hagfræðikenninga sem er sóttur í verk nokkurra hagfræðinga sem skrifuðu um ferlið og uppsprettur hagvaxtar á sínum tíma, um það bil 18. og 19. öld. Tveir mikilvægir fræðimenn sem tengjast þessum hugmyndum eru Adam Smith og David Ricardo.
Skilningur á klassískri vaxtarkenningu
Klassísk vaxtarkenning var þróuð samhliða iðnbyltingunni í Stóra-Bretlandi. Greining á ferli hagvaxtar var þungamiðja þessara klassísku hagfræðinga. Klassískir hagfræðingar reyndu að gera grein fyrir hinum víðtæku öflum sem höfðu áhrif á hagvöxt og aðferðunum sem lágu til grundvallar vaxtarferlinu.
Litið var á verkaskiptingu, hagnað af viðskiptum og uppsöfnun fjármagns sem helstu drifkrafta hagvaxtar. Afkastamikil fjárfesting og endurfjárfesting hagnaðar voru aðferðirnar sem framleiddu stöðugan hagvöxt, þannig að breytingar á hagnaðarhlutfalli voru afgerandi viðmiðunarpunktur fyrir greiningu á langtímaþróun hagkerfisins.
Þeir héldu því fram að einstaklingsframtak, við frjálsar samkeppnisskilyrði til að stuðla að einstaklingsbundnum markmiðum, myndi skila hagstæðum árangri fyrir samfélagið í heild. Niðurstöður þeirra studdu upptöku frjálsrar verslunar, virðingu fyrir einkaeign og frjálsu framtaki einstaklinga. Á meðan væri hægt að samræma andstæða efnahagslega hagsmuni með virkni samkeppnismarkaða og takmarkaðrar starfsemi ábyrgra stjórnvalda.
Hugmyndir þessara hagfræðinga víkja frá fyrri hagfræðilegum hugsunarhætti. Gagnrýni þeirra á feudal samfélagi sem kom á undan þeim byggðist meðal annars á þeirri athugun: að stór hluti samfélagsafurðarinnar var ekki svo vel fjárfestur heldur var neytt óframleiðandi af valdastéttinni. Þeir fylgdu frönsku sjúkraþjálfurunum við að rannsaka efnahagslega velferð þjóðar í heild, öfugt við merkantilíska áherslu á söfnun gulls fyrir konunginn. Þeir hættu frá sjúkranuddunum með því að einblína á og fagna iðnaði og fjármagnssöfnun sem uppsprettu efnahagslegrar velmegunar.
Adam Smith og auður þjóðanna
Skoski hagfræðingurinn Adam Smith var leiðandi persóna klassískrar vaxtarkenningar. Smith skrifaði að skipting verka meðal starfsmanna í sérhæfðari verkefni væri drifkraftur vaxtar í umskiptum yfir í iðnaðar, kapítalískt hagkerfi. Þegar iðnbyltingin þroskaðist hélt Smith því fram að framboð á sérhæfðum tækjum og búnaði myndi gera starfsmönnum kleift að sérhæfa sig enn frekar og auka þar með framleiðni sína. Til þess að svo gæti orðið var áframhaldandi fjármagnssöfnun nauðsynleg sem var háð því að fjármagnseigendur gætu haldið og endurfjárfest hagnað af fjárfestingum sínum. Hann útskýrði þetta ferli með myndlíkingunni um " ósýnilega hönd " gróðans, sem myndi ýta fjármagnseigendum til að taka þátt í þessu ferli fjárfestinga, framleiðniaukningar og endurfjárfestinga með því að leita eigin hagnaðar og óbeint hagsmuna þjóðarinnar allrar.
David Ricardo og hagnaðurinn af viðskiptum
David Ricardo útvíkkaði kenningu Smith til að sýna fram á hvernig viðskipti gætu leitt til frekari efnahagslegrar velmegunar ofan á ávinninginn af sérhæfingu og verkaskiptingu. Hann þróaði hugmyndina um hlutfallslega yfirburði sem grundvöll sérhæfingar og beitti því ekki aðeins fyrir starfsmenn í einu hagkerfi heldur á aðskildar þjóðir sem gætu átt viðskipti sín á milli. Ricardo hélt því fram að með því að sérhæfa sig í starfsemi sem hver og einn hefði lægsta fórnarkostnaðinn fyrir og versla síðan umframvöru sína, gætu þjóðir (og í framhaldi af því starfsmenn og fyrirtæki innan hagkerfis) verið betur sett. Kenning Ricardos um hlutfallslega yfirburði styrkti grunninn að kenningu Smiths um sérhæfingu og verkaskiptingu sem uppsprettu hagvaxtar.
Hápunktar
Klassísk vaxtarkenning útskýrir hagvöxt sem afleiðing af fjármagnssöfnun og endurfjárfestingu á hagnaði sem fæst af sérhæfingu, verkaskiptingu og leit að hlutfallslegu forskoti.
Klassísk vaxtarkenning var þróuð af (aðallega breskum) hagfræðingum á tímum iðnbyltingarinnar.
Niðurstöður klassískrar vaxtarkenningar studdu hugmyndir um frjáls viðskipti milli þjóða, frjálst framtak einstaklinga og virðingu fyrir söfnun séreignar.
