Prawo Greshama
Jakie jest prawo Greshama?
Prawo Greshama to monetarna zasada mówiąca, że „złe pieniądze wypierają dobre”. Jest używany głównie do rozpatrzenia i zastosowania na rynkach walutowych. Prawo Greshama pierwotnie opierało się na składzie bitych monet i wartości użytych w nich metali szlachetnych. Jednak od czasu porzucenia metalicznych standardów walutowych, teoria ta została zastosowana do względnej stabilności wartości różnych walut na rynkach światowych.
Zrozumienie dobrych pieniędzy i złych pieniędzy
U podstaw prawa Greshama leży koncepcja dobrego pieniądza (pieniądza, który jest niedowartościowany lub pieniądza o bardziej stabilnej wartości) w porównaniu ze złym (pieniądze, które są przewartościowane lub szybko tracą na wartości). Prawo mówi, że złe pieniądze wypierają dobre pieniądze w obiegu. Złe pieniądze to wtedy waluta, która ma taką samą lub mniejszą wartość wewnętrzną w porównaniu z jej wartością nominalną. Tymczasem dobre pieniądze to waluta, o której uważa się, że ma większą wartość wewnętrzną lub większy potencjał większej wartości niż jej wartość nominalna. Jednym z podstawowych założeń tej koncepcji jest to, że obie waluty są traktowane jako ogólnie akceptowalne środki wymiany, są łatwo płynne i dostępne do użytku jednocześnie. Logicznie rzecz biorąc, ludzie zdecydują się przeprowadzać transakcje biznesowe przy użyciu złych pieniędzy i utrzymywać salda dobrych pieniędzy, ponieważ dobre pieniądze mogą być warte więcej niż ich wartość nominalna.
Początki prawa Greshama
Bicie monet jest najbardziej podstawowym przykładem zastosowanego prawa Greshama. W rzeczywistości imiennik prawa, sir Thomas Gresham, w swoim piśmie odnosił się do złotych i srebrnych monet. Gresham żył w latach 1519-1579, pracując jako finansista służący królowej, a później założył Royal Exchange of the City of London. Henryk VIII zmienił skład szylinga angielskiego, zastępując znaczną część srebra metalami nieszlachetnymi. Konsultacje Greshama z królową wyjaśniły, że ludzie byli świadomi zmiany i zaczęli rozdzielać angielskie monety szylingowe na podstawie dat ich produkcji, aby gromadzić monety z większą ilością srebra, które po stopieniu było warte więcej niż ich wartość nominalna. Gresham zauważył, że złe pieniądze wypierają z obiegu dobre pieniądze.
Zjawisko to zostało już wcześniej zauważone i opisane w starożytnej Grecji i średniowiecznej Europie. Obserwacji nie nadano formalnej nazwy „prawo Greshama” aż do połowy XIX wieku, kiedy to szkocki ekonomista Henry Dunning Macleod przypisał ją Greshamowi.
Jak działa prawo Greshama
Na przestrzeni dziejów mennice wytwarzały monety ze złota, srebra i innych metali szlachetnych, które pierwotnie nadają monetom ich wartość. Z biegiem czasu emitenci monet czasami zmniejszali ilość metali szlachetnych wykorzystywanych do produkcji monet i próbowali przedstawiać je jako monety pełnowartościowe. Normalnie nowe monety o mniejszej zawartości metali szlachetnych miałyby niższą wartość rynkową i byłyby sprzedawane z dyskontem lub wcale, a stare monety zachowałyby większą wartość. Jednak przy zaangażowaniu rządu, takim jak przepisy dotyczące prawnych środków płatniczych, nowe monety zazwyczaj mają taką samą wartość nominalną jak starsze monety. Oznacza to, że nowe monety byłyby prawnie przewartościowane, a stare monety prawnie niedowartościowane. Rządy, władcy i inni emitenci monet zaangażują się w to, aby uzyskać dochód w postaci seigniorage i spłacić swoje stare długi (pożyczone w starych monetach) z powrotem w nowych monetach (które mają mniejszą wartość rzeczywistą) po wartości nominalnej .
Ponieważ wartość metalu w starych monetach (dobre pieniądze) jest wyższa niż w nowych monetach (złe pieniądze) według wartości nominalnej, ludzie mają wyraźną motywację do preferowania starych monet o wyższej zawartości metali szlachetnych. Dopóki są oni prawnie zobowiązani do traktowania obu rodzajów monet jako tej samej jednostki monetarnej, kupujący będą chcieli jak najszybciej przekazać swoje mniej cenne monety i zatrzymać stare monety. Mogą albo stopić stare monety i sprzedać metal, albo po prostu zgromadzić monety jako większą wartość zmagazynowaną. Złe pieniądze krążą w gospodarce, a dobre pieniądze są usuwane z obiegu, aby je schować lub przetopić na sprzedaż jako surowiec.
Efektem końcowym tego procesu, znanego jako dewaluacja waluty,. jest spadek siły nabywczej jednostek walutowych lub wzrost ogólnych cen, czyli innymi słowy inflacja. Aby walczyć z prawem Greshama, rządy często obwiniają spekulantów i uciekają się do taktyk, takich jak kontrola waluty, zakaz wycofywania monet z obiegu lub konfiskata prywatnych zapasów metali szlachetnych przeznaczonych do użytku pieniężnego.
W nowoczesnym przykładzie tego procesu, w 1982 roku rząd USA zmienił skład grosza tak, aby zawierał 97,5% cynku. Ta zmiana sprawiła, że grosze sprzed 1982 r. były warte więcej niż ich odpowiedniki po 1982 r., podczas gdy wartość nominalna pozostała taka sama. Z biegiem czasu, ze względu na deprecjację waluty i związaną z tym inflację, ceny miedzi wzrosły ze średnio 0,6662 USD/funt. w 1982 r. do 3,0597 USD/funt. w 2006 roku, kiedy Stany Zjednoczone nałożyły nowe, surowe kary za przetapianie monet. Oznacza to, że wartość nominalna grosza straciła 78% jego siły nabywczej, a ludzie chętnie przetapiali stare grosze, które do tego momentu były warte prawie pięciokrotnie więcej niż grosze po 1982 roku. Ustawa prowadzi do grzywny w wysokości 10 000 USD i/lub pięciu lat więzienia w przypadku skazania za to przestępstwo.
Legalność, prawo Greshama i rynek walutowy
Prawo Greshama działa we współczesnej gospodarce z tych samych powodów, z jakich zostało zaobserwowane w pierwszej kolejności: prawa prawnego środka płatniczego. W przypadku braku skutecznie egzekwowanych przepisów prawnych dotyczących środków płatniczych, prawo Greshama działa w odwrotnej kolejności; dobre pieniądze wypierają złe pieniądze z obiegu, ponieważ ludzie mogą nie akceptować mniej wartościowych pieniędzy jako środka płatniczego w transakcjach. Ale kiedy wszystkie jednostki walutowe są prawnie upoważnione do rozpoznania według tej samej wartości nominalnej, działa tradycyjna wersja prawa Greshama.
W dzisiejszych czasach powiązania prawne między walutami a metalami szlachetnymi stały się bardziej wątłe i ostatecznie zostały całkowicie zerwane. Wraz z przyjęciem pieniądza papierowego jako prawnego środka płatniczego (i księgowania pieniądza wejściowego poprzez bankowość z rezerwą cząstkową), oznacza to, że emitenci pieniądza są w stanie uzyskać seniorat poprzez drukowanie lub pożyczanie pieniędzy według własnego uznania, w przeciwieństwie do bicia nowych monet. Ta trwająca deprecjacja doprowadziła przez większość czasu do utrzymującego się trendu inflacji jako normy w większości gospodarek. W skrajnych przypadkach proces ten może nawet prowadzić do hiperinflacji, w której pieniądze dosłownie nie są warte papieru, na którym są wydrukowane.
W przypadku hiperinflacji waluty obce często zastępują lokalne, hiperinflowane waluty; jest to przykład prawa Greshama działającego w odwrotnej kolejności. Gdy waluta wystarczająco szybko traci na wartości, ludzie przestają jej używać na rzecz bardziej stabilnych walut obcych, czasami nawet w obliczu represyjnych kar prawnych. Na przykład podczas hiperinflacji w Zimbabwe inflacja osiągnęła roczną stopę szacowaną na 250 milionów procent w lipcu 2008 roku. Chociaż nadal jest prawnie zobowiązany do uznania dolara Zimbabwe za legalną walutę, wiele osób w kraju zaczęło rezygnować z jego używania w transakcjach, w końcu zmuszanie rządu do uznania de facto i późniejszej de jure dolaryzacji gospodarki. W chaosie kryzysu gospodarczego z niemal bezwartościową walutą rząd nie był w stanie skutecznie egzekwować swoich przepisów o prawnym środkach płatniczych. Dobre (bardziej stabilne) pieniądze wypchnęły złe (hiperinflowane) pieniądze z obiegu najpierw na czarnym rynku, potem w powszechnym użyciu, a ostatecznie przy oficjalnym wsparciu rządowym.
W tym sensie prawo Greshama można również rozpatrywać w odniesieniu do globalnych rynków walutowych i handlu międzynarodowego, ponieważ przepisy dotyczące prawnych środków płatniczych prawie z definicji mają zastosowanie tylko do walut krajowych. Na rynkach światowych silne waluty, takie jak dolar amerykański czy euro, które mają stosunkowo stabilną wartość w czasie (dobre pieniądze), zwykle krążą jako międzynarodowe środki wymiany i są wykorzystywane jako międzynarodowe odniesienia cenowe dla towarów sprzedawanych na całym świecie. Słabsze, mniej stabilne waluty (złe pieniądze) krajów mniej rozwiniętych mają tendencję do cyrkulacji bardzo mało lub wcale poza granicami i jurysdykcją ich emitentów w celu wymuszenia ich wykorzystania jako prawnego środka płatniczego. Przy międzynarodowej konkurencji walutowej i braku jednego globalnego prawnego środka płatniczego, dobre pieniądze krążą, a złe pieniądze są utrzymywane poza ogólnym obiegiem dzięki działaniu rynku.
Przegląd najważniejszych wydarzeń
W przypadku braku skutecznie egzekwowanych przepisów prawnych dotyczących środków płatniczych, takich jak kryzysy hiperinflacyjne lub międzynarodowe rynki towarowe i walutowe, prawo Greshama działa odwrotnie.
Prawo Greshama mówi, że prawnie przewartościowana waluta będzie miała tendencję do wypierania legalnie niedowartościowanej waluty z obiegu.
Prawo Greshama powstało jako obserwacja skutków deprecjacji waluty metalicznej, ale ma również zastosowanie w dzisiejszym świecie pieniądza papierowego i elektronicznego.
