Skipulegur markaður

Hvað er skipulegur markaður?

Skipulegur markaður er markaður sem ríkisstofnanir eða, sjaldnar, iðnaður eða vinnuhópar, hafa eftirlit og eftirlit með. Markaðseftirlit er oft stjórnað af stjórnvöldum og felur í sér að ákvarða hverjir geta farið inn á markaðinn og verðið sem þeir kunna að rukka. Meginhlutverk stjórnvalda í markaðshagkerfi er að stjórna og fylgjast með fjármála- og efnahagskerfinu.

Hvernig skipulegur markaður virkar

Reglugerð skerðir frelsi markaðsaðila eða veitir þeim sérstök réttindi. Reglugerðir innihalda reglur um hvernig hægt er að markaðssetja vörur og þjónustu; hvaða rétt neytendur hafa til að krefjast endurgreiðslu eða endurnýjunar; öryggisstaðla fyrir vörur, vinnustaði, matvæli og lyf; draga úr umhverfis- og félagslegum áhrifum; og hversu mikil stjórn tiltekinn þátttakandi hefur leyfi til að taka á markaði.

FDA, SEC og EPA eru dæmi um bandarískar eftirlitsstofnanir.

Fornar siðmenningar settu grunnreglur um markaði með því að staðla þyngd og mælikvarða og kveða á um refsingar fyrir þjófnað og svik. Síðan þá hafa reglur að mestu verið settar af stjórnvöldum, með undantekningum: miðaldagildin voru viðskiptastofnanir sem stýrðu stranglega aðgangi að tilteknum starfsgreinum og skilgreindu kröfur og staðla til að stunda þessar starfsgreinar. Frá og með 20. öld hafa vinnuhópar oft gegnt meira og minna opinberu hlutverki við að stjórna ákveðnum mörkuðum.

Dæmi um eftirlitsstofnanir í Bandaríkjunum eru Matvæla- og lyfjaeftirlitið,. Securities and Exchange Commission og Environmental Protection Agency. Þessar stofnanir fá vald sitt og grunnramma fyrir reglugerðir frá löggjöf sem þingið hefur samþykkt, en þær eru hluti af framkvæmdavaldinu og Hvíta húsið skipar leiðtoga þeirra. Þeir eru oft ákærðir fyrir að búa til reglur og reglugerðir sem þeir framfylgja, byggt á þeirri hugmynd að þing skorti tíma, fjármagn eða sérfræðiþekkingu til að skrifa reglugerð fyrir hverja stofnun.

Rök fyrir og á móti skipulegum mörkuðum

Stuðningsmenn tiltekinnar reglugerðar – eða reglugerðarfyrirkomulags almennt – hafa tilhneigingu til að nefna kosti fyrir samfélagið í heild. Sem dæmi má nefna að takmarka getu námufyrirtækja til að menga vatnaleiðir, banna leigusala að mismuna á grundvelli kynþáttar eða trúarbragða og veita kreditkortanotendum rétt til að deila um gjöld.

Reglugerðir eru hins vegar ekki alltaf eingöngu til góðs, né heldur eru rök þeirra alltaf eingöngu altruísk. Stéttarfélög hafa stundum með góðum árangri beitt sér fyrir reglugerðum sem veita félagsmönnum sínum einkarétt að tilteknum störfum, til dæmis. Jafnvel velviljaðar reglur geta haft ófyrirséðar afleiðingar. Kröfur um staðbundið efni eru oft settar til hagsbóta fyrir innlendan iðnað. Ríkisstjórn gæti krafist þess að bílar eða raftæki sem seld eru í landinu innihaldi ákveðið hlutfall af staðbundnum íhlutum, til dæmis. Þessar reglur ná ekki endilega að hlúa að staðbundinni framleiðslu, heldur leiða þær oft til lagalegra lausna (íhlutir framleiddir í fullmönnuðum verksmiðjum annars staðar og settir saman af handfylli starfsmanna hér á landi) eða svarta markaða.

Sumir talsmenn frjálsra markaða halda því fram að allt umfram grundvallarreglur sé óhagkvæmt, kostnaðarsamt og ef til vill ósanngjarnt. Sumir halda því fram að jafnvel hófleg lágmarkslaun auki atvinnuleysi með því að skapa aðgangshindrun fyrir lágþjálfaða og unga starfsmenn, til dæmis. Talsmenn lágmarkslauna nefna söguleg dæmi þar sem mjög arðbær fyrirtæki greiddu laun sem tryggðu starfsmönnum ekki einu sinni grunnlífskjör, með þeim rökum að reglur um laun dragi úr arðráni á viðkvæmum starfsmönnum.