Socjalizm
Czym jest socjalizm?
Socjalizm jest populistycznym systemem gospodarczym i politycznym opartym na własności publicznej (znanej również jako własność kolektywna lub wspólna) środków produkcji. Środki te obejmują maszyny, narzędzia i fabryki wykorzystywane do produkcji dóbr, które mają bezpośrednio zaspokajać ludzkie potrzeby.
Komunizm i socjalizm to terminy parasolowe odnoszące się do dwóch lewicowych szkół myśli ekonomicznej; obaj sprzeciwiają się kapitalizmowi, ale socjalizm wyprzedza o kilka dekad „Manifest Komunistyczny”, broszurę Karola Marksa i Fryderyka Engelsa z 1848 roku.
W czysto socjalistycznym systemie wszystkie legalne decyzje dotyczące produkcji i dystrybucji są podejmowane przez rząd, a jednostki polegają na państwie we wszystkim, od żywności po opiekę zdrowotną. Rząd określa wielkość produkcji i ceny tych towarów i usług.
Socjaliści twierdzą, że współwłasność zasobów i centralne planowanie zapewniają bardziej równą dystrybucję towarów i usług oraz bardziej sprawiedliwe społeczeństwo.
Zrozumienie socjalizmu
Wspólna własność w socjalizmie może ukształtować się poprzez rządy technokratyczne,. oligarchiczne, totalitarne, demokratyczne, a nawet dobrowolne. Wybitnym historycznym przykładem kraju socjalistycznego, choć rządzonego przez komunistów, jest były Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR), znany również jako Związek Radziecki.
Ze względu na swoje praktyczne wyzwania i słabe osiągnięcia socjalizm jest czasami określany jako system utopijny lub „post- niedoboru ”, chociaż współcześni zwolennicy uważają, że mógłby działać, gdyby tylko był właściwie wdrożony. Argumentują, że socjalizm tworzy równość i zapewnia bezpieczeństwo – wartość pracownika wynika z ilości czasu pracy, a nie z wartości tego, co produkują – podczas gdy kapitalizm wyzyskuje pracowników dla dobra bogatych.
Ideały socjalistyczne obejmują produkcję na użytek, a nie dla zysku ; sprawiedliwy podział bogactwa i zasobów materialnych wśród wszystkich ludzi; koniec z konkurencyjnym kupnem i sprzedażą na rynku; oraz swobodny dostęp do towarów i usług. Lub, jak opisuje to stare socjalistyczne hasło, „od każdego według zdolności, każdemu według potrzeb”.
Początki socjalizmu
Socjalizm rozwinął się w opozycji do ekscesów i nadużyć liberalnego indywidualizmu i kapitalizmu. Pod koniec XVIII i XIX wieku we wczesnych gospodarkach kapitalistycznych kraje Europy Zachodniej doświadczyły produkcji przemysłowej i wzrostu gospodarczego w szybkim tempie. Niektóre osoby i rodziny szybko wzbogaciły się, podczas gdy inne pogrążyły się w ubóstwie, powodując nierówności w dochodach i inne problemy społeczne.
Najsłynniejszymi wczesnymi myślicielami socjalistycznymi byli Robert Owen i Henri de Saint-Simon, a później Karol Marks, a następnie Władimir Lenin. To przede wszystkim Lenin wykładał idee wcześniejszych socjalistów i pomagał przenieść planowanie socjalistyczne na poziom narodowy po rewolucji bolszewickiej z 1917 r. w Rosji.
Po niepowodzeniu centralnego planowania socjalistycznego w byłym Związku Radzieckim i maoistowskich Chinach w XX wieku, wielu współczesnych socjalistów dostosowało się do wysokiego systemu regulacyjnego i redystrybucyjnego, określanego czasem jako socjalizm rynkowy lub socjalizm demokratyczny.
Socjalizm a kapitalizm
Gospodarki kapitalistyczne (znane również jako gospodarki wolnorynkowe lub rynkowe ) i gospodarki socjalistyczne różnią się pod względem logicznych podstaw, deklarowanych lub dorozumianych celów oraz struktur własności i produkcji. Socjaliści i ekonomiści wolnorynkowi zazwyczaj zgadzają się co do fundamentalnej ekonomii – na przykład ram podaży i popytu – jednocześnie nie zgadzając się co do jej właściwej adaptacji.
W centrum debaty między socjalizmem a kapitalizmem leży również kilka pytań filozoficznych: Jaka jest rola rządu? Co stanowi prawo człowieka? Jaką rolę powinna odgrywać równość i sprawiedliwość w społeczeństwie?
Funkcjonalnie socjalizm i wolnorynkowy kapitalizm można podzielić na prawa własności i kontrolę produkcji. W gospodarce kapitalistycznej osoby prywatne i przedsiębiorstwa posiadają środki produkcji i prawo do czerpania z nich korzyści; prawa własności prywatnej są traktowane bardzo poważnie i dotyczą prawie wszystkiego. W czysto socjalistycznej gospodarce rząd posiada i kontroluje środki produkcji; Czasami dozwolona jest własność osobista, ale tylko w postaci towarów konsumpcyjnych.
W gospodarce socjalistycznej urzędnicy publiczni kontrolują producentów, konsumentów, oszczędzających, pożyczkobiorców i inwestorów poprzez przejmowanie i regulowanie handlu, przepływu kapitału i innych zasobów. W gospodarce wolnorynkowej handel odbywa się na zasadzie dobrowolności lub nie jest regulowany.
Gospodarki rynkowe polegają na odrębnych działaniach samostanowiących jednostek, aby określić produkcję, dystrybucję i konsumpcję. Decyzje o tym, co, kiedy i jak produkować, są podejmowane prywatnie i koordynowane przez spontanicznie rozwinięty system cen, a ceny są określane przez prawa podaży i popytu. Zwolennicy twierdzą, że swobodnie płynące ceny rynkowe kierują zasoby w kierunku ich najbardziej efektywnych celów. Zyski są zachęcane i napędzają przyszłą produkcję.
Gospodarki socjalistyczne polegają na rządzie lub spółdzielniach pracowniczych, aby napędzać produkcję i dystrybucję. Konsumpcja jest regulowana, ale nadal częściowo pozostawia się ją jednostkom. Państwo określa, w jaki sposób wykorzystywane są główne zasoby i opodatkowuje bogactwo w celu redystrybucji. Socjalistyczni myśliciele ekonomii uważają wiele prywatnych działań gospodarczych za irracjonalne, takie jak arbitraż lub dźwignia,. ponieważ nie powodują natychmiastowej konsumpcji lub „użytkowania”.
Socjalizm a komunizm
Socjalizm i komunizm to filozofie ekonomiczne, które opowiadają się za własnością publiczną, szczególnie nad środkami produkcji oraz dystrybucją i wymianą dóbr w społeczeństwie. Obie filozofie sprzeciwiają się wolnorynkowemu kapitalizmowi, który ich zdaniem wyzyskuje pracowników i tworzy coraz większą przepaść między bogatymi a biednymi.
Istnieją jednak różnice między socjalizmem a komunizmem. W komunizmie cała własność jest własnością komunalną; własność prywatna nie istnieje. W socjalizmie jednostki mogą nadal posiadać własność prywatną. Marks przewidział również, że gwałtowne powstanie robotnicze przeciwko klasom średnim i wyższym doprowadzi do powstania państwa komunistycznego, podczas gdy socjaliści mają tendencję do poszukiwania zmian i reform bez obalania panującej struktury społecznej i politycznej. I zgodnie z teorią komunistyczną robotnikom należy dać to, czego potrzebują, podczas gdy w teorii socjalistycznej mają być wynagradzani za swój wkład w gospodarkę.
Kości niezgody
Istnieje wiele punktów spornych między socjalistami a kapitalistami. Socjaliści uważają kapitalizm i wolny rynek za niesprawiedliwe i prawdopodobnie nie do utrzymania. Większość socjalistów twierdzi, że kapitalizm rynkowy nie jest w stanie zapewnić wystarczających środków do życia klasom niższym. Twierdzą, że chciwi właściciele tłumią płace i starają się zachować zyski dla siebie.
Zwolennicy kapitalizmu rynkowego sprzeciwiają się, że gospodarka socjalistyczna nie jest w stanie efektywnie alokować ograniczonych zasobów bez realnych cen rynkowych. Twierdzą, że wynikające z tego niedobory, nadwyżki i korupcja polityczna doprowadzą do większej, a nie mniejszej biedy. Mówią ogólnie, że socjalizm jest niepraktyczny i nieefektywny, boryka się w szczególności z dwoma głównymi wyzwaniami.
Pierwsze wyzwanie, powszechnie nazywane „problemem motywacyjnym”, mówi, że nikt nie chce być pracownikiem sanitarnym ani myć okien w wieżowcach. Oznacza to, że socjalistyczni planiści nie mogą zachęcać robotników do podejmowania niebezpiecznych lub niewygodnych prac bez naruszania równości wyników.
O wiele poważniejszy jest problem kalkulacji, koncepcja wywodząca się z artykułu ekonomisty Ludwiga von Misesa z 1920 roku „Rachunki ekonomiczne w krajach socjalistycznych”. Socjaliści, pisał Mises, nie są w stanie przeprowadzić żadnej realnej kalkulacji ekonomicznej bez mechanizmu cenowego. Bez dokładnych kosztów czynników nie może mieć miejsca prawdziwa księgowość. Bez rynków kontraktów terminowych kapitał nigdy nie będzie w stanie skutecznie się zreorganizować w czasie.
Czy kraj może być zarówno socjalistyczny, jak i kapitalistyczny?
Podczas gdy socjalizm i kapitalizm wydają się diametralnie przeciwstawne, większość dzisiejszych gospodarek kapitalistycznych ma pewne aspekty socjalistyczne. Elementy gospodarki rynkowej i gospodarki socjalistycznej można połączyć w gospodarkę mieszaną. W rzeczywistości większość nowoczesnych krajów działa z mieszanym systemem gospodarczym; zarówno rząd, jak i osoby prywatne wpływają na produkcję i dystrybucję.
Ekonomista i teoretyk społeczny Hans-Hermann Hoppe napisał, że w sprawach gospodarczych istnieją tylko dwa archetypy — socjalizm i kapitalizm — i że każdy prawdziwy system jest kombinacją tych archetypów. Jednak ze względu na różnice między archetypami, filozofia gospodarki mieszanej jest nieodłącznym wyzwaniem i staje się nieustannym balansowaniem między przewidywalnym posłuszeństwem wobec państwa a nieprzewidywalnymi konsekwencjami indywidualnego zachowania.
Jak rozwijają się gospodarki mieszane
Gospodarki mieszane są wciąż stosunkowo młode, a teorie wokół nich zostały skodyfikowane dopiero niedawno. „Bogactwo narodów”, pionierski traktat ekonomiczny Adama Smitha, argumentował, że rynki są spontaniczne i że państwo nie może nimi kierować ani gospodarką. Późniejsi ekonomiści, w tym John-Baptiste Say,. FA Hayek, Milton Friedman i Joseph Schumpeter,. rozwinęli tę ideę.
Jednak w 1985 roku teoretycy ekonomii politycznej Wolfgang Streeck i Philippe C. Schmitter wprowadzili termin „zarządzanie gospodarcze”, aby opisać rynki, które nie są spontaniczne, ale muszą być tworzone i utrzymywane przez instytucje. Państwo, aby realizować swoje cele, musi stworzyć rynek, który rządzi się jego regułami.
Historycznie, gospodarki mieszane podążały dwoma rodzajami trajektorii. Pierwszy typ zakłada, że osoby prywatne mają prawo do posiadania własności, produkcji i handlu. Interwencja państwa rozwijała się stopniowo, zwykle w imię ochrony konsumentów, wspierania branż kluczowych dla dobra publicznego (w dziedzinach takich jak energia czy komunikacja), zapewniania opieki społecznej lub innych aspektów sieci bezpieczeństwa socjalnego. Większość zachodnich demokracji, takich jak Stany Zjednoczone, podąża za tym modelem.
Druga trajektoria obejmuje państwa, które wyewoluowały z czysto kolektywistycznych lub totalitarnych reżimów. Interesy jednostek są uważane za odległe od interesów państwowych, ale elementy kapitalizmu są przyjmowane w celu promowania wzrostu gospodarczego. Przykładami drugiego modelu są Chiny i Rosja.
Przejście od socjalizmu
Naród musi przenieść środki produkcji, aby przejść od socjalizmu do wolnego rynku. Proces przenoszenia funkcji i majątku z władz centralnych na osoby prywatne nazywa się prywatyzacją.
Prywatyzacja ma miejsce, gdy prawa własności przechodzą z przymusowej władzy publicznej na podmiot prywatny, niezależnie od tego, czy jest to firma, czy osoba fizyczna. Różne formy prywatyzacji obejmują zlecanie firmom prywatnym, przyznawanie franczyz oraz bezpośrednią sprzedaż aktywów rządowych lub zbycie.
W ciągu ostatnich kilku lat Kuba przeszła w kierunku prywatyzacji wielu aspektów swojej gospodarki, włączając więcej kapitalizmu do swojego społeczeństwa. Na początku 2021 r. zatwierdził zdolność osób do pracy w ponad 2000 sektorach prywatnych, w porównaniu z 127.
W niektórych przypadkach prywatyzacja nie jest tak naprawdę prywatyzacją. Przykład: więzienia prywatne. Zamiast całkowicie scedować usługi konkurencyjnym rynkom oraz wpływowi podaży i popytu, prywatne więzienia w Stanach Zjednoczonych są w rzeczywistości jedynie zakontraktowanym monopolem rządowym. Zakres funkcji, które tworzą więzienie, jest w dużej mierze kontrolowany przez prawo rządowe i realizowany zgodnie z polityką rządu. Należy pamiętać, że nie wszystkie transfery kontroli rządowej skutkują wolnym rynkiem.
Prywatyzacja gospodarki socjalistycznej
Niektóre ogólnokrajowe wysiłki prywatyzacyjne były stosunkowo łagodne, podczas gdy inne były dramatyczne. Najbardziej uderzającymi przykładami są dawne państwa satelickie bloku sowieckiego po rozpadzie ZSRR oraz modernizacja postmaochińskiego rządu.
Proces prywatyzacji obejmuje kilka różnych rodzajów reform, nie wszystkie całkowicie ekonomiczne. Przedsiębiorstwa należy zderegulować, a ceny należy zezwolić na przepływ w oparciu o względy mikroekonomiczne ; należy usunąć cła i bariery importowe/eksportowe; przedsiębiorstwa państwowe muszą zostać sprzedane; ograniczenia inwestycyjne muszą zostać złagodzone; a władze państwowe muszą wyrzec się swoich indywidualnych interesów w środkach produkcji. Problemy logistyczne związane z tymi działaniami nie zostały w pełni rozwiązane i na przestrzeni dziejów zaproponowano kilka różnych teorii i praktyk.
Czy te transfery powinny być stopniowe czy natychmiastowe? Jakie są skutki szokowania gospodarki zbudowanej wokół centralnego sterowania? Czy firmy można skutecznie odpolitycznić? Jak pokazują walki w Europie Wschodniej w latach 90., społeczeństwu może być bardzo trudno przestawić się z całkowitej kontroli państwa na nagłe uzyskanie wolności politycznych i ekonomicznych.
Na przykład w Rumunii Narodowej Agencji ds. Prywatyzacji powierzono zadanie prywatyzacji działalności komercyjnej w sposób kontrolowany. Fundusze własności prywatnej (POFs) zostały utworzone w 1991 roku. Państwowy fundusz własnościowy (SOF) miał obowiązek sprzedawać POF 10% udziałów państwa każdego roku, umożliwiając dostosowanie cen i rynków do nowego procesu gospodarczego. Jednak początkowe wysiłki nie powiodły się, ponieważ postęp był powolny, a upolitycznienie zagroziło wielu przemianom. Dalszą kontrolę przekazano większej liczbie agencji rządowych, aw ciągu następnej dekady biurokracja przejęła kontrolę nad tym, co powinno być rynkiem prywatnym.
Te niepowodzenia wskazują na główny problem stopniowych przemian: kiedy aktorzy polityczni kontrolują proces, decyzje gospodarcze nadal są podejmowane w oparciu o nieekonomiczne uzasadnienia. Szybka zmiana może skutkować największym początkowym szokiem i najbardziej początkowym przemieszczeniem, ale skutkuje najszybszą realokacją zasobów w kierunku najbardziej wartościowych, rynkowych celów.
Przegląd najważniejszych wydarzeń
Socjalizm jest systemem gospodarczym i politycznym opartym na publicznej własności środków produkcji.
ideały socjalistyczne obejmują produkcję na użytek, a nie dla zysku; sprawiedliwy podział bogactwa i zasobów materialnych wśród wszystkich ludzi; koniec z konkurencyjnym kupnem i sprzedażą na rynku; oraz swobodny dostęp do towarów i usług.
Wszystkie legalne decyzje dotyczące produkcji i dystrybucji są podejmowane przez rząd w systemie socjalistycznym. Rząd określa również wszystkie poziomy produkcji i cen oraz zapewnia swoim obywatelom wszystko, od żywności po opiekę zdrowotną.
Zwolennicy socjalizmu uważają, że prowadzi on do bardziej równej dystrybucji towarów i usług oraz bardziej sprawiedliwego społeczeństwa.
Kapitalizm, ze swoją wiarą we własność prywatną i dążeniem do maksymalizacji zysków, stoi w opozycji do socjalizmu, ale większość dzisiejszych gospodarek kapitalistycznych ma pewne aspekty socjalistyczne.
FAQ
Czy w USA jest dziś socjalizm?
TAk. Programy pomocy społecznej, takie jak bony żywnościowe, zasiłki dla bezrobotnych i pomoc mieszkaniowa, można określić jako socjalistyczne. Można również argumentować, że programy rządowe, takie jak Medicare i Social Security, również są takie. W USA istnieją również organizacje socjalistyczne, takie jak Democratic Socialists of America, do których należą Alexandria Ocasio-Cortez (D.Y.), Rashida Tlaib (D-Mich.), Cori Bush (D-Mo.),. oraz Jamaal Bowman (D.Y., wszyscy członkowie Izby Reprezentantów. Senator Bernie Sanders (D-Vt) jest samozwańczym demokratycznym socjalistą. Wielka Recesja i pandemia koronawirusa zwiększyły zainteresowanie rządu tworzeniem większej liczby możliwości i zwiększenie siatki bezpieczeństwa socjalnego dla wszystkich Amerykanów, które są znakiem rozpoznawczym polityki socjalistycznej, ale nie wszyscy zgadzają się z tymi pomysłami.
Jaka jest różnica między socjaldemokracją a demokratycznym socjalizmem?
Socjaldemokracja opiera się na utrzymywaniu kapitalistycznego systemu gospodarczego, ale łagodzeniu jego ekscesów poprzez regulacje i rozwiązywanie problemu nierówności za pomocą programów społecznych prowadzonych przez rząd – w pewnym sensie humanizując kapitalizm. Socjaldemokracje istnieją dzisiaj w Danii, Finlandii, Norwegii i Szwecji. Demokratyczny socjalizm ma wizję społeczeństwa i gospodarki, które są demokratyczne, a nie autorytarne, ale w których jednostki mają więcej do powiedzenia niż wielkie korporacje w kwestii zarządzania gospodarką. Jest zaangażowana w poszukiwanie sposobów na przekształcenie gospodarki z kapitalizmu w socjalizm. Jak zauważa strona internetowa Democratic Socialists of America: „Nasza wizja posuwa się dalej niż historyczna socjaldemokracja i pozostawia autorytarne wizje socjalizmu na śmietniku historii… Chcemy wspólnie posiadać kluczowe czynniki ekonomiczne, które dominują w naszym życiu, takich jak produkcja i transport energii”.
Skąd bierze się socjalizm?
Jej intelektualne korzenie sięgają czasów „Republiki” Platona, w której opisał społeczeństwo kolektywne. Wieki później „Utopia” Thomasa More'a odzwierciedlała ideały platońskie, przedstawiając wyimaginowaną wyspę, na której ludzie żyją i pracują wspólnie. Ale socjalizm był bezpośrednią odpowiedzią na rewolucję przemysłową, która przyniosła ogromne zmiany gospodarcze i społeczne w Wielkiej Brytanii i reszcie świata. Gdy przemysłowcy bogacili się na pracy robotników, którzy w coraz większym stopniu żyli w ubóstwie, socjalizm pojawił się jako alternatywa dla kapitalizmu, która mogłaby poprawić życie klasy robotniczej.
